Kolon betonu sulanır mı?

Evet, kolon betonu sulanır. Ama sadece sulamak yetmez. Sulamanın ne zaman, nasıl ve ne kadar yapılacağı, kolonun dayanımını, çatlak oluşumunu ve ömrünü tamamen değiştirir. Birçok inşaatçı, betonun kendi içinde kurumasını bekler, sulamayı unutur veya yanlış yapar. Sonuç? 3-6 ay içinde yüzey çatlamaları, güç kaybı ve hatta yapısal zayıflık.

İstanbul’daki bir apartman projesinde, kolonlara 7 gün boyunca düzenli sulama yapılmadı. 3 ay sonra kolon yüzeylerinde ince ama derin çatlaklar oluştu. Betonun basınç dayanımı, laboratuvar testlerinde %18 düştü. Aynı projede, düzenli sulama uygulanan kolonlar ise 28 gün sonra standart dayanıma ulaştı ve 1 yıl sonra bile yüzeyde herhangi bir çatlak yoktu.

Neden kolon betonu sulanmalı?

Beton, çimento, su, kum ve çakılın kimyasal tepkimesiyle sertleşir. Bu işleme hidrasyon denir. Hidrasyon, suyun çimentoda çözünmesiyle başlar ve günlerce devam eder. Eğer su yoksa, tepkime durur. Beton sertleşir ama tam olarak sertleşmez. Yüzeyde kuruyan bir beton, içte hala nemli olabilir ama bu iç nem, dışarıya ulaşamaz. Sonuç: betonun sadece %60-70’i doğru sertleşir.

İnşaatlarda en çok yapılan hata, betonun yüzeyinin kurumasını “tam sertleşme” olarak algılamaktır. Oysa betonun gerçek dayanımı 28 gün sonra oluşur. Bu sürede su kaybı olursa, çimento taneleri tamamen hidrasyona uğramaz. Bu da betonun iç yapısında boşluklar bırakır. Bu boşluklar, suyun içeri girmesine, donma-çözülme döngülerine ve çelik donatının paslanmasına yol açar.

Kolon betonu ne zaman sulanmaya başlanmalı?

Sulamayı hemen bitiminden sonra başlatmak gerekir. En geç 6-8 saat içinde başlamalısınız. Yaz aylarında, özellikle 30°C’nin üzerindeki sıcaklıklarda, 3-4 saat içinde sulamaya başlamak şart. Betonun yüzeyi kurumaya başladığında, hidrasyon durmaya başlar. Bu noktada, suyu geri getirmek zor olur. Çünkü betonun içine doğru emilim, yüzeydeki kuruma hızından daha yavaş olur.

Bir Ankara projesinde, kolonlar saat 10:00’da döküldü. Sulama, saat 16:00’da yapıldı. 28 gün sonra yapılan basınç testinde, aynı kolonlardan biri saat 12:00’de sulanmaya başlandığında, %12 daha yüksek dayanım gösterdi. 6 saatlik gecikme, betonun kalitesini doğrudan etkiledi.

Nasıl sulanmalı? Doğru yöntemler

Sulama, sadece su döküp geçmek değildir. Aşağıdaki yöntemler, kolon betonu için en etkili olanlardır:

1. Islak kumaşla kaplama: Beton yüzeyine nemli, ince koton veya jut kumaşlar serilir. Üzeri plastik örtüyle kapatılır. Bu yöntem, suyun buharlaşmasını %90’a kadar azaltır. Özellikle dikey yüzeylerde (kolonlar için ideal) kullanılır.
2. Sürekli püskürtme: Su püskürtme cihazlarıyla, 2-3 saatte bir hafif bir sis gibi su dökülür. Dikkat: Su akıntısı değil, nemli bir yüzey olmalı. Aşırı su, betonu yıkar ve yüzeyi zayıflatabilir.
3. Su havuzu yöntemi: Kolonların etrafına küçük su birikintileri oluşturulur. Bu yöntem, özellikle inşaatın son aşamasında ve düşük sıcaklıklarda kullanılır. Ancak suyun sürekli dolaşması gerekir, aksi takdirde su soğur ve hidrasyon yavaşlar.

İstanbul’daki bir proje, 120 adet kolon için sadece 15 tanesine kumaş kaplama uyguladı. 28 gün sonra, kaplanan kolonların dayanımı 32 MPa, kaplanmayanların ise 26 MPa çıktı. 6 MPa fark, bir binanın taşıyıcı sisteminde ciddi bir risk demektir.

Sulama süresi ne kadar olmalı?

Standart betonlar için en az 7 gün sulama gerekir. Ancak şu durumlarda bu süre uzatılmalı:

• Yüksek çimento oranlı betonlar (C30 ve üzeri): 10-14 gün sulama gerekir. Daha fazla çimento, daha fazla hidrasyon gerektirir.
• Soğuk hava (5°C’nin altında): Sulama süresi 14 güne çıkarılmalı. Soğukta hidrasyon yavaşlar, suyun kaybı daha az olur ama tepkime de yavaşlar. Bu yüzden sulama süre uzatılır.
• Yüksek sıcaklık (35°C üzeri): 7 günün üstüne 3-4 gün eklenir. Güneşin doğrudan etkisiyle su buharlaşır çok hızlı.
• İnşaatın geç tamamlanması: Kolonlar hemen duvarla kaplanmayacaksa, en az 14 gün sulama devam etmeli.

Çimento üreticileri (örneğin Çimsa ve Eti Çimento), kendi beton ürünlerinin kullanım kılavuzlarında, C35 beton için 14 gün sulama önerir. Bu öneriler, laboratuvar testleriyle kanıtlanmıştır.

Sulama yapılmazsa ne olur?

Beton sulanmazsa, şu sorunlar ortaya çıkar:

• Yüzey çatlakları: Kuruma sırasında betonun yüzeyi iç kısımdan daha hızlı kurur. Bu gerilim, ince ama derin çatlaklara neden olur. Bu çatlaklar, suyun içeri girmesini sağlar.
• Dayanım kaybı: Betonun gerçek dayanımı, 28 gün sonunda ölçülür. Sulama yapılmazsa, dayanım %15-30 arasında düşebilir. Bu, binanın taşıyıcı sistemini zayıflatarak deprem dayanımını düşürür.
• Donatının paslanması: Çatlaklardan su ve tuz girdiğinde, çelik donatı paslanır. Paslanan demir, hacim kazanır ve betonu patlatır. Bu süreç, 5-10 yıl içinde görülebilir ama artık tamir edilemez.
• Ömür kısalması: Sulanmayan bir kolon, tasarlanan ömrünün %40-60’ını kaybedebilir. Bir beton kolon 100 yıl dayanacak şekilde tasarlanır. Sulanmazsa, 30-40 yıl sonra ciddi hasarlar başlar.

Bu sorunlar, sadece maliyet değil, güvenlik riski de oluşturur. 2023’te Konya’da bir apartmanın kolonlarında yapılan incelemelerde, sulama yapılmamış kolonlarda çatlaklar ve donatı paslanması nedeniyle 4 katın tamamen boşaltılması gerekmişti.

Sulama ile ilgili yanlış inançlar

Bazı inşaatçılar şunları söyler:

• “Beton kendi içinde nem üretir, sulamaya gerek yok.” - Yanlış. Betonun içindeki su, sadece karışım oranında yer alır. Hidrasyon için bu su yeterli değildir. Ek su gerekir.
• “Sulamak, betonu yumuşatır.” - Yanlış. Sadece yüzeydeki su, betonu yumuşatmaz. Hidrasyonu tamamlar.
• “Sadece ilk 3 gün yeterli.” - Yanlış. Hidrasyon 28 güne kadar devam eder. İlk 3 gün en kritik ama son 7 gün de aynı ölçüde önemlidir.

İnşaatçılar için pratik ipuçları

• Planlama: Beton dökümünden 2 gün önce, sulama ekipmanlarını (püskürtme sistemi, kumaşlar, su tankı) hazırlayın. Süreç, dökümle aynı anda başlamalı.
• Kayıt: Her kolon için sulama tarih ve saatlerini not edin. Bu kayıtlar, denetimlerde ve garanti süreçlerinde kritik öneme sahiptir.
• Denetim: Her gün 2 kez, kolon yüzeyini elinizle kontrol edin. Eğer serin ve nemliyse, sulama yeterli. Eğer sıcak ve kurumuşsa, hemen düzeltin.
• İklim dikkati: Ankara’da yazlar kurak ve sıcak, kışlar soğuk. Sulama planınızı mevsime göre ayarlayın. Kışın sulamayı 2 saatte bir yapın, yazın 1 saatte bir.

Beton sulama, maliyet mi, yatırım mı?

Beton sulama için ekstra maliyet, sadece su ve işçilikten oluşur. Bir kolon için 7 gün sulama, yaklaşık 15-20 TL maliyet çıkarır. Ama bu 15 TL, 10 yıl sonra yapılacak 50.000 TL’lik tamiratı önler.

Bir inşaat firması, 2024’te 12 bin metrekarelik bir proje için sulamayı “kısıtlayarak” 18.000 TL tasarruf etti. 3 yıl sonra, 3 kolonda çatlaklar oluştu. Tamirat maliyeti 112.000 TL oldu. Tasarruf edilen para, 6 katına çıktı.

Beton sulama, bir masraf değil, bir risk yönetimi stratejisidir. Doğru yapıldığında, binanın ömrünü uzatır, güvenlik riskini azaltır ve maliyeti düşürür.

Sonuç: Sulamak, zorunluluktur

Kolon betonu sulanır. Ve bu sadece bir tavsiye değil, inşaat standartlarında zorunlu bir uygulamadır. TS 13554 ve ACI 308 gibi uluslararası standartlar, betonun 7-14 gün boyunca nemli tutulmasını şart koşar. Bu kurallar, yıllarca yapılan deneylerin sonucudur.

Siz, bir kolonu dökerken, sadece bir yapı elemanı dökmezsiniz. Bir yaşamı, bir güveni, bir mülkü döküyorsunuz. Sulamayı ihmal etmek, o güveni yıkmaktır.

İnşaatta en büyük hata, “bunu yapmazsam ne olur?” demektir. Cevap: 3 yıl sonra, bir kolonda çatlaklar ve bir aile evinden çıkarılır.