200 metrekarelik bir ev inşa etmek istiyorsanız, temel için ne kadar demir gider diye düşünüyorsanız, doğru yerdesiniz. Bu soruya basit bir cevap vermek mümkün değil. Çünkü demir miktarı sadece metrekareye bağlı değil; zemin kat planı, toprak durumu, deprem bölgesi, beton kalınlığı ve projenin detayları da önemli. Ama size gerçekçi, pratik ve Türkiye’deki inşaat uygulamalarına uygun bir hesaplama sunuyorum.

Temelde Demir Neden Önemli?

Temel, binanın tüm ağırlığını taşır. Bu yüzden demir, betonun zayıf olduğu yerleri güçlendirir. Beton basınç kuvvetine dayanır, ama çekme kuvvetine karşı çok zayıftır. Demir ise çekme kuvvetine dayanır. Birlikte çalışınca, beton ve demir birbirini tamamlar. Bu yüzden temelde demir olmazsa, 20 yıl sonra çatlaklar, oturmalar ve hatta yapısal hasarlar başlar.

Türkiye’deki deprem yönetmelikleri (TDY-2018), özellikle 1. ve 2. deprem bölgesinde bulunan yapılarda demir miktarını zorunlu hale getiriyor. Ankara, İstanbul, İzmir gibi şehirlerde bu kurallar sıkı uygulanıyor. Demiri az kullanmak, maliyeti düşürmeye yarıyor ama riski artırıyor.

200 Metrekare İçin Ne Kadar Demir Gider?

200 metrekarelik bir evin temelinde genellikle 1.800 kg ile 2.500 kg arasında demir kullanılır. Bu rakam, standart bir tek katlı, basit planlı bir ev için geçerli. Eğer çift katlıysa, kat yüksekliği 3 metreden fazlaysa veya zeminde bir garaj varsa, bu miktar 3.000 kg’a kadar çıkabilir.

Bu miktarın nasıl dağıldığını şöyle gösterebilirim:

• Temel kirişleri: 800-1.000 kg
• Temel tabanı (taban donatısı): 600-800 kg
• Perde ve kolon donatıları: 300-500 kg
• Yükseltme ve bağlantılar: 100-200 kg

Bu rakamlar, 12 mm ve 16 mm çaplı demirlerin karışımıyla hesaplanmıştır. 10 mm demir sadece küçük bağlantılar için kullanılır, temelde asla yeterli olmaz.

Demir Miktarını Etkileyen 5 Ana Faktör

Neden her evde aynı miktarda demir kullanılmıyor? Çünkü her proje farklı. İşte demir miktarını doğrudan etkileyen beş faktör:

1. Deprem bölgesi: 1. bölge (en güçlü) için 20-30% daha fazla demir gider. Ankara’da 1. bölgeye giren mahallelerde 2.500 kg’ın üzerinde demir kullanmak normal.
2. Toppak durumu: Sert kaya zeminde demir miktarı azalır. Kumlu, sığ zeminde ise temel derinliği artar, demir ihtiyacı da artar.
3. Kat sayısı: Tek katlı bir evde 2.000 kg yeterli olabilir. İki katlıysa, kolon ve perde donatıları eklenir, 2.800-3.200 kg arası gider.
4. Proje tasarımı: Dikdörtgen basit bir planla 2.000 kg yeterli. Ama L veya T şeklinde bir evde, köşelerde ek donatı gerekir. Bu da 200-400 kg daha ekler.
5. Beton kalitesi: C25 betonla çalışıyorsanız, 16 mm demir yeterli. Ama C30 veya C35 beton kullanıyorsanız, daha ince demirlerle bile aynı dayanımı sağlayabilirsiniz. Ancak bu durumda döküm kalitesi çok önemli. Uzun vadeli güven için 16 mm demir tercih edilir.

Demir Fiyatları ve Toplam Maliyet

2025 Kasım itibarıyla Türkiye’de 16 mm çaplı demirin kilosu 32-35 TL arası. 12 mm demir 28-30 TL, 10 mm ise 25-27 TL civarında. Bu fiyatlar, demirin fabrikadan nakliye ve depoya ulaşmış haliyle, vergiler dahil.

2.000 kg demir için:

• 2.000 kg × 33 TL = 66.000 TL

2.500 kg için:

• 2.500 kg × 33 TL = 82.500 TL

Demir maliyeti, toplam inşaat bütçesinin %8-12’sini oluşturur. Bu yüzden demiri azalmak, bütçeyi kurtarmaz. Çünkü demir eksikliği, daha fazla beton, daha kalın perde, daha fazla tamirat demek olur. Uzun vadede daha pahalıya mal olur.

Demir Alırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Demir alırken, sadece fiyatı değil, kalitesi de çok önemli. Türkiye’deki bazı satıcılar, çelikteki karbon oranını düşürerek daha hafif demir üretiyor. Bu demirler, çekme dayanımı düşük olur. Sonuçta temelde kırılır.

İşte demir alırken yapmanız gereken 3 şey:

• Üretici etiketi kontrol edin: Demirlerde “TSE” ve “TS 708” standardı olmalı. Etikette üretici adı, çap, sınıf (S420 gibi) ve üretim tarihi yazmalı.
• Örnek alıp test ettirin: En az 2-3 adet demiri, yerel bir laboratuvara götürün. Çekme dayanımı testi 150 TL’ye yapılır. 16 mm demirin çekme dayanımı 420 MPa’dan düşükse, kullanmayın.
• Yakınlık seçin: Ankara’dan 300 km uzaklıkta bir satıcıdan demir almak, nakliye maliyetini 10.000 TL’ye çıkarabilir. Demirin ağırlığı nedeniyle nakliye maliyeti çok yüksek. Yerel üreticilerle anlaşın.

Yanlış Yapılan 3 Hata

Çok fazla inşaatçı, demir konusunda aynı hataları yapar. Bunları bilmeniz, hem paranızı hem de yapınızı kurtarır:

1. “Demiri azaltayım, tasarruf edeyim” demek. Bu, yapıyı tehlikeye atar. Bir kez dökülmüş temelde demiri tamir etmek imkansızdır.
2. “Komşunun evi 2.000 kg demirle yapıldı, ben de aynı olur” demek. Komşunun evi 1990’larda yapılmış olabilir. O zamanlar deprem yönetmelikleri çok daha zayıftı. Bugün aynı demir miktarı yeterli değildir.
3. Demiri “sarımsak” gibi satan satıcılarla anlaşma yapmak. Satıcı, “2.000 kg demir al, 2.500 kg veririm” diyorsa, demirin çapını sormadan kabul etmeyin. 12 mm demiri 16 mm gibi satıyor olabilir.

Ne Zaman Uzman Danışmalısınız?

Projenizde bir mimar veya inşaat mühendisi varsa, demir miktarını onlar belirler. Ama eğer kendi projenizi yapıyorsanız, en azından bir yapı denetim firmasına maliyet ve donatı planını kontrol ettirin. Bu hizmet 500-1.500 TL arasıdır. Bu parayı harcamazsanız, 20 yıl sonra 50.000 TL’lik tamiratla karşı karşıya kalabilirsiniz.

İnşaatta tasarruf etmek, güvenli bir yapıya sahip olmaktan daha pahalıya mal olur. Demir, inşaatın iskeletidir. Onu hafife almayın.